SINIRDIŞI SAATLER”DE BİR DİLİN ÖLÜMÜ
29 Mart 2008
Mehmet Yaşın’ın,okur-yazar-kahraman üçlüsünün kıyasıya çekiştiği Sınırdışı Saatler adlı yapıtının yorumlanmasının tek bir izleğe indirgenemeyeceğini yazımın başında belirtmek istiyorum. Elbette başka birisi de okuduklarından başka şeyler görebilir: Politik, ekonomik… Üzerinde duracağım izlek “Bir Dilin Ölümü”dür.
İnsan ve dilin yaşamı hangi yönlerden birbirinden ayrılmakta ve birleşmektedir? Bir dilin ölümü nasıl olur? Dil öldürülebilir mi?
ÖLÜDİL, ÖLDÜRÜLMÜŞ DİL
M. Yaşın Sınırdışı Saatler’de öldürülmüş dillerden söz eder. O, öldürülmüş dillerin tıpkı dünyaya yeniden geliş gibi yeniden işlerlik kazanacaklarına inanmaktadır.
“Gün gelecek, gene Babıı eteklerinde kavuşacağız. Öldürülmüş diller, kıyamet günüde mezarından kalkacak. O kıyamet ki, birbirinden ayrıldığına yananlar kavuşup konuşacaklar.” (s. 213)
“-Şu yazıldığın ölüdil dipsiz bir kuyu. Yukarı çık, hayata dön.
-Nasıl? Hem nereye?.. Ölmek istemiyorum. Ama dünyada kendi yazılı dili bulunmayan biri, kendisi olarak nasıl yaşayabilir ki?” (s.122)
Öldürülmüş dillerden, yeniden kullanılabileceklerinden başka, yazar, bir dilin “ölü dil muamelesi” görmesinden, Osmanlı’nın İstanbul’u aldıktan sonra bir yazı dili olarak orada çıktını belirttiği Karamanlıca ile ilgili bilgileri okurla paylaşır.
“Biliyorsunuz, Karamanlıca ölü muamelesi gören bir dil. (Biz de ölü muamelesi gördüğümüze göre, dilimizin ölü sayılmasında şaşılacak bir yan yok.”(s.149)
KİM BU KARAMANLILAR?
Mehmey Yaşın’ın ölüdil dediği Karamanlıca ve Karamanlılar asıl ekseni oluşturur, Sınırdışı Saatler ‘de.
“… Ümmet-i Muhammed aşkına Hıristiyanları kırıp geçirmek kaçınamayacağı bir padişahlık vazifesi. Kırıp geçirdiği Hıristiyanların hepsi Elen kökenli değil. Çok sayıda Türk kökenlisi de vardır. Onlara “Millet-i Karamani” deniyor. Hele Karaman bölgesinde oturanlar Türkçeden başka dil, Elenceninkinden başka alfabe bilmiyor. Bu Hıristiyan tebaa, Osmanlı devleti Müslüman olduğundan, Türkçenin dinsel Arap alfabesine yabancı kalıyor. Hıristiyanlığını temsil eden Patrikhane ise Elenliğe dayanıyor ve Türkçe konuşan Ortodoks halk onunla da özdeşleşemiyor. Böylece Türkçeyi Elen alfabesiyle yazarak başka bir dil yaratılmasına başçılık ediyorlar.” (s.169)
İŞGAL VE DİL
M. Yaşın’ın yapıtında belirttiği gibi, bir dilin ölümünde işgal dönemi yaşanır. İşgali gerçekleştirmek için özelikle askeri bir gücün kullanılmasıdır. İşgal ve işgalcileri kişileştirilmiştir. İnsan bir kitaba benzetilir. Bu coğrafi bir bölgenin olduğu kadar bir dilin yok edilme sürecindeki işgalde de aynı şey geçerlidir. Dilsel işgal, bir dilin yok edilme sürecini başlangıcıdır. Yapıt botunca askeri terimler olabildiğince fazla: Askeri işkence çadırı, istihbaratçı, nöbet kulesi, görüştürülme hücresi, güvenlik görevlisi, kontraterörist, askeri bildirge, gardiyan, general, örfi idare, savaş esiri, askeri yargıç, Bunlar elbette birer imge olarak onaylayabiliriz. Yaşın’ın şair kimliğini anımsatmak gerekiyor mu? Bugün çevremize baktığımızda dilimizin başka bir dilin işgali altında olduğunu duyumsuyoruz.
EN-YAYGIN DİL-DİL
Yazara göre, “En -yaygın dil- dışındaki” bütün diller bir saldırı altındadır. Yaşın’ın “En”le belirtmek istediği bir dil vardır. Çok yakında bütün dillerin ölü sayılacaktır. Belirleyici de ekrandır. Burada geçerli olan dil kalacaktır.
“Yayın yönetmeni, ‘bakınız ne diyeceğim,’ diyor, ‘Yakında tüm diller ölü sayılacak, malum, dünyamızdaki En –yaygın-dil hariç… Hepimizin bilip de idrak edemediği bir gerçek bu. Ekranlarda hangi dil geçerliyse, o kalacak…” (s.167)
Yazar, Karamanlıca örneğini de vererek bir dilin ölümünü kişileştirerek, dili de insan gibi görerek, Sınırdışı Saatler’de anlatıyor. Elbette bunda, Yaşın’ın şair kimliğini de ayrı düşünmemek gerek.
aslanmustafa2055@gmail.com
*Mehmet Yaşın, Sınırdışı Saatler, 2. Basım: Mayıs 2007, Everest Yayınları-İstanbul
